پیش از شروع بحث از تمام مداحان و مرثیه‌سرایانی که در طول تاریخ به اشتباه و از سر ناآگاهی سعی در به گریه انداختن مردم می‌کرده‌اند، با تمام وجود پوزش می‌خواهم. ابداً قصد توهین به این بزرگواران را ندارم و از حسن نیت آنان مطلعم.

اما بحث ... . همین دقایقی پیش به برنامه‌ی تلویزیونی اخیر استاد حسن رحیم پور، متفکر جمهوری ایران، حساس شده و آن را از طریق اینترنت تماشا کردم. و ... دهان استاد بیش از هر زمان دیگری به چاه مستراح شبیه بود و ایشان 30 دقیقه‌ی تمام لجن پراکنی کردند.

از طرفی از قبل شنیده بودم که این استاد 90 درصد حرف‌هایش یک گرته برداری صرف و جاهلانه از اندیشه‌های مرحوم شریعتی است. با تماشای این برنامه‌ی ایشان در این خصوص هم مطمئن شدم. استاد حتی وقتی نام "ابوالعلای معری" را می‌برد، دقیقاً همان روایتی از وی را شاهد می‌آورد که شریعتی شاهد آورده. بقیه‌ی مطالب که جای خود دارد. مثلاً می‌توانید حدس بزنید که وقتی از زیارت "وارث" بحث می‌کنند، کدام عبارتش را مورد تأکید قرار می‌دهند: بله، همان عبارتی که قبلاً شریعتی گفته بود.

درست مثل سعدی بی‌شرف که هیچ ابایی از تقلید از حافظ بزرگ ندارد و در تاریخ، خود را حتی از نظر عصر مقدم بر او جا می‌زند، استاد هم بی محابا از شریعتی تقلید می‌کند.

تقلید یکی از ویژگی‌های مهم مبتلایان به شخصیت نمایشی است. آنان به سرعت تحت تأثیر ابتکارات ناب دیگران قرار می‌گیرند (ویژگی تأثیرپذیری مبتلایان) و بی بروبرگرد آن ایده‌ها را به اسم خود مورد تکرار قرار می‌دهند. به این ترتیب از نظر روانی به خود می‌قبولانند که چیزی کم‌تر از آن دیگری ندارند.

یکی دیگر از ویژگی‌های مبتلایان به این شخصیت که اتفاقاً دلیل "لجن پراکنی" امروز استاد هم به آن بر می‌گردد، ایراد گرفتن از دیگری است. این هم ناشی از تأثیرپذیری است. به این معنا که هر گاه کمالی در دیگری می‌بینند، سعی می‌کنند نقصی در او جستجو کرده و بحث را به نقص اختصاص داده، کمال را در نظر بیمار خود خنثی نموده و دیگران را هم در این باره مجاب کنند.

یک مثال می‌زنم: آرایشگری که که به او مراجعه می‌کنم و روحیاتی شبیه به این استاد دارد، روزی تحت تأثیر لباسی که من پوشیده بودم، قرار گرفته بود. قادر هستم از روحیات او این واقعیت را درک کنم. و بلافاصله در حین اصلاح به حالت نق زدن از چربی موی من ایراد گرفت. این در حالی است که میزان چربی موی من کاملاً طبیعی است. به عبارتی بی انصاف یک ایراد جدی و واقعی را هم برجسته نکرده بود.

بگذریم ... این برخی ویژگی‌های استاد یاد شده است. کلیت بحث امروز ایشان که در واقع به منظور ایراد گرفتن از دیگران شکل گرفته بود، بر مبنای توضیح مقوله‌ی "اشک" و گریه استوار بود. البته در این مورد دیگر استاد جرئت نمی‌کردند از شریعتی تقلید کنند؛ بلکه از عرف حاکم بر جامعه تقلید کرده و گریه را می‌ستودند.

اما گریه همواره یک استراتژی مهم تمام حاکمان برای کنترل جوامع بوده. و در جامعه‌ی کنترل ناپذیر ایران بروز آن به مراتب بیش‌تر بوده.

حاکمان هر جا در بحث کم می‌آورند، سعی می‌کنند با گریه دیگران را تحت تأثیر قرار دهند. به عنوان مثال باز هم برد 7 بر 1 تیم فوتبال آلمان برابر برزیل را که خیلی، به خصوص این اواخر، از آن بحث کرده‌ام، یادآوری می‌کنم. برزیل به طرز بی‌سابقه‌ای باخت. و فکر می‌کنید در آن شرایط عجیب و غریب و بی‌سابقه آن‌ها چه کردند؛ در حالی که یک فاجعه‌ی بی مانند را از سر می‌گذراندند؟ بله، آن‌ها گریه کردند.

یک کارشناس فوتبال در مورد آن جام جهانی گفته بود: برزیلی‌ها عجیب بودند. مدام در طول بازی‌ها گریه می‌کردند. می‌بردند، گریه می‌کردند، می‌باختند، گریه می‌کردند.

ایراد از برزیل نیست. ایراد از کل حکومت است. می‌دانید وقتی آنان به آن شیوه می بازند، روان‌شناسان حکومت که مسئول تعدیل اوضاع هستند، چه چیزی را در گوش یکدیگر پچ پچ می‌کنند؟ چیزی شبیه این: "به بازیکنان بگویید گریه کنند. گریه همیشه جواب می‌دهد. حتی در بدترین شرایط"! و به این ترتیب این آبروریزی هم تا حدی از بارش کاسته می‌شود.

چند ماه پیش مراسم اسکار سال را از اینترنت دانلود کرده و تماشا نمودم. پیش از تماشا فرض را بر این گرفتم که بالأخره بعد از مدت‌ها تماشای تلویزیون جمهوری ایران، قرار است یک برنامه‌ی تلویزیونی سطح بالا و سنگین تماشا کنم و چه بسا یکی از سطح بالاترین‌ها. چشمتان روز بد نبیند؛ تنها چیزی که در برنامه موج می‌زد، گریه بود و گریه. به این معنی که برنامه که شامل اهدای جوایز به هنرمندان می‌شد، یک سر مملو از گریه بود. به این معنی که هر هنرمندی که اسمش خوانده می‌شد، با هیجانی عجیب روی سن آمده و بلافاصله می‌زد زیر گریه و مدت مدیدی حسابی گریه می‌کرد. یک دل سیر گریه می‌کرد. و باور کنید نود درصد هنرمندان همین وضع را داشتند. تا جایی که یادم هست، فقط هنرمندان هندی بودند که گریه نکردند؛ و البته هنرمندان جمهوری آلمان. که این هم خود معلول سیاستی دیگر است. این هم از بهترین برنامه‌ی تلویزیونی جهان!

به هر حال یکی نبود به این هنرمندان بی‌شرف بگوید گیرم که جایزه‌ی سال اسکار مهم‌ترین اتفاق برای نوع بشر باشد، که تنها در این صورت آن همه ابراز احساسات توجیه پیدا می‌کند، ولی مگر شما حداقل از چند روز پیش اطلاع پیدا نکرده بودید که قرار است در مراسم چه اتفاقی بیفتد و چه کسانی قرار است به عنوان برنده جایزه بگیرند؟! امروزه هر کودک دبستانی هم می‌داند که چنین برنامه‌هایی، درست مثل برنامه‌ی خندوانه و استندآپ کمدی‌هایش که از قبل برنامه‌ریزی شده بود، پیشاپیش مورد مهندسی قرار گرفته‌اند.

از برنامه‌های تلویزیونی سطح بالا صحبت شد. همان برنامه‌هایی که ما مردم ایران، از نظر من در نتیجه‌ی یک توفیق اجباری، از تماشایشان محرومیم. و اصلاً به این دلیل محرومیم که آن‌ها برایمان اهمیت پیدا کنند و پدید آورندگانش را ستایش کنیم و این سیاست مقامات جمهوری ایران است که "بیگانگان" را در نظر مردم نجیب ایران مهم جلوه دهند. به هر حال باز هم در همین چند ماه پیش یک برنامه‌ی تلویزیونی ورزشی از تلویزیونی مطرح در بریتانیا را به صورت دانلود از اینترنت تماشا کردم. برنامه مربوط به فینال جام جهانی فوتبال 1966 بود و یکی از بازیکنان انگلستان در آن مسابقه به نام سِر (!) جف هرست دعوت شده بود. ما که از حرف‌هایشان چیزی نمی‌فهمیدیم. اما رنگ و لعاب برنامه حسابی جلب توجه می‌کرد. تا به جایی رسیدیم که سِر جف (!) خاطره‌ای از رختکن تیمشان در آن مسابقه تعریف کرد و در نتیجه به طور مشهود بغض کرده و چشمانش هم پر اشک شد. یا للعجب! 50 سال تمام از آن روز می‌گذشت! نمی‌دانم کودکان دبستانی این شوها را باور می‌کنند؟ اما به هر حال این شوها دنیایی را به کنترل درآورده‌اند. و جف هرست البته بابت احساساتی شدنش از مجری عذرخواهی کرد و مجری هم ابراز اطمینان کرد که از احساساتی شدن او خبر دارد!

در ایران ... به مثالی از خود استاد رحیم پور اکتفا می‌کنم. خود در خواهید یافت فاجعه تا چه حد عمیق است. در سالیان بسیار دور ایشان در خصوص گریه بر سید الشهدا، حدیثی از امام صادق را نقل می کردند. حدیث از این قرار بود که گریه خیلی خوب است و شیعیان باید تا می‌توانند گریه کنند. اگر گریه‌شان نیامد، به زحمت گریه کنند. و اگر باز هم گریه‌شان نیامد، دستشان را طوری مقابل صورتشان بگیرند، که دیگران فکر کنند دارند گریه می‌کنند!!!

به من بابت این نقل قول خواهید خندید؛ اما باور کنید حدیث امام صادق است و یک استاد هم آن را نقل کرده.

همه‌ی این‌ها در شرایطی است که عقل سلیم حکم می‌کند، آدمی تا حد ممکن از بروز احساساتش در جمع خودداری کند.